Rzymskie Martyrologium
Śpiewaj z nami GODZINKI
Z Bogiem - rozmyślania dla świeckich
Wspólnota modlitewna
Talmud.

Już za czasów Jezusa a przede wszystkim w wiekach po zburzeniu Jerozolimy obok Pisma św. i jego przepisów podstawą wiary żydowskiej i życia stał się Talmud ("nauka") czyli zbiór przepisów ułożony przez uczonych palestyńskich i babilońskich; w tym celu, by niejako murem odgrodzić żydów od pogan. Czas wytworzenia się Talmudu kończy się około 700 po Chr., kiedy żydostwo przeniosło się głównie do Hiszpanii i Francji. Pierwsza część Talmudu to tzw. Miszna ("powtórka, nauka") pochodząca od faryzeuszów (do roku 200), zestawiona przez rabina Jehuda Hannasy, "rabbiego" (około 136-217). Części ściśle prawnicze nazywają się tu Halacha, części egzegetyczne i etyczne mają nazwę Haggada. Do Miszny dochodzą tzw. Tozefta ("dodatek'"), zestawiona przez rabinów zwanych Tanaitami ("podający") do 200 po Chr., i Baraita, wypowiedzi oznaczone jako pochodzące od Tanaitów. Druga część Talmudu to Gemara ("uzupełnienie"), dodana przez żydowskich rabinów po roku 200, tzw. Amoreów. Wobec tego, że i Żydzi palestyńscy i babilońscy posiadali osobne Gemary, odróżniamy Talmud palestyński (Jeruszalmi) i babiloński (Babli), dłuższy. Jerozolimski był zasadniczo zakończony w V wieku po Chr., ostatnią redakcję przeprowadzili saboreowie ("mniemający").

Obok Talmudu odgrywają w żydostwie wielką rolę tzw. Midrasze ("badania"), glosy do ksiąg biblijnych. Najwięcej z nich pochodzi od rabina Ismaela (około 130 po Chr.), inne ze szkoły Akiba. Istnieją jednak też midrasze z czasów amorejskich i z VII wieku, tzw. Midrasz Rabba. W XIII wieku rabin Szymon zaopatrzył całą biblię hebrajską w midrasze (Jalkut Szymoni).

Znaczenie Talmudu i dodatków do niego polega głównie na tym, że był wychowawcą Żydów podczas ich nieomal 2000-letniej niewoli. Cechują go niestety drobnostkowość, naleciałości czarodziejskie, ujemne sądy o innych religiach i naciągane wyjaśnienia, ale nie brak w nim też przychylności wobec każdego bez względu na rasę i wyznanie, co może pochodzić z czasów już chrześcijańskich. Pełen jest też Talmud błysków myśli i bystrych rozumowań. Stosunek wobec chrześcijaństwa i samego Chrystusa jest wrogi. Jezusa nazywa bękartem, uważa go za czarodzieja i uwodziciela, który po słusznej dla niego karze ukrzyżowania siedzi w piekle. Zamiast imienia Jezus używa Talmud wyrażenia Jeszu, co jest skróceniem zdania "Jimmach szemo wesychro" - "niech zginie imię jego i pamięć". Chrześcijan pochodzenia żydowskiego nazywają minim czyli "kacerze".

Prawo żydowskie istniejące i obowiązujące zebrał Jakub ben Aszer (1283-1340) w tzw. Arba Turim ("cztery szeregi"), do którego napisał komentarz Józef Karo (1488-1575). Na podstawie tegoż wydał on tzw. Szulchan Aruch ("stół nakryty"), gdzie podaje prawa i zwyczaje talmudyczne aż do XV wieku. Do tego dzieła żyd krakowski Mojżesz Isserles, zwany Remo (+ 1573), napisał ulepszenia i uzupełnienia pt. Mappa ("obrus"), gdzie podaje orzeczenia rabinów niemieckich i francuskich. Wszystkie te księgi mają u żydów ortodoksyjnych znaczenie aż po dziś dzień.

wstecz | spis treści | dalej