1. Przymioty duszy ludzkiej. Człowiek tym się wyróżnia spośród wszystkich stworzeń na ziemi, że posiada duszę. Dusza jest pierwiastkiem niematerialnym, który ożywia ciało i nim rządzi, a nadto jest podstawą wszystkich duchowych aktów człowieka, aktów myślenia i woli. 1) Jest ona istotą samoistną, która podczas trwania ciała ludzkiego istnieje w organicznym z nim związku; zdolna jest jednak do samodzielnego bytowania bez ciała. 2) Jest ona niematerialna, bo ani sama z siebie nie jest materią, ani w swym bycie i działaniu nie jest zależną wewnętrznie od materii. 3) Jest ona istotą duchową, posiada samodzielne życie wewnętrzne. 4) Jest nieśmiertelna, ponieważ nie ginie wraz z ciałem, ale po rozłące z nim w godzinie śmierci istnieje samodzielnie i istnieć będzie do końca.

2. Dowód z Pisma Św. Pismo Św. w wielu miejscach podkreśla wartość duszy ludzkiej i niezależność jej od ciała. "I wróci się proch (tj. ciało ludzkie) do ziemi, tak jak nią był, a duch powróci do Boga, który go dał" (Ekl. 12, 7). Pan Jezus mówi: "Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, lecz duszy zabić nie mogą. Bójcie się raczej Tego, który duszę i ciało może zatracić w piekle" (Mat. 10, 28).

3. Dowody rozumowe.

1. Dusza ludzka jest substancją samoistną
   1. Gdzie są wrażenia, myśli, wnioski i zamiary, tam musi być istota, która rozumuje, pragnie i czuje. Innymi, słowy wszelkie zjawiska psychiczne muszą mieć swój podmiot. Tym podmiotem jest nasza jaźń, czyli nasze ja, nasza dusza. Jest ona źródłem i przyczyną wszystkich naszych czynów. Gdy odczuwam jakąś radość lub smutek, to świadomość mi mówi, że te uczucia nie tylko odbywają się we mnie, ale ode mnie zależą i dlatego są moimi. To . samo wypadnie stwierdzić o wszystkich czynnościach duchowych człowieka. Żadna z nich nie może istnieć sama w sobie, ale istnieć musi w jakiejś istocie samoistnej, to jest w duszy, która jako substancja jest podmiotem dla czynności psychicznych.
      
   2. Pojęcia logiczne nie mogą być wytworem wielu mózgowych cząsteczek. Dla mózgowych atomów oraz ich fizycznych drgań byłoby to zgoła obojętną rzeczą, zamiast "idę na targ kupić drzewa", powiedzieć: "idę na drzewo kupić targ". Musi zatem istnieć jakaś substancja, normująca obiektywność oraz logiczność w procesach i aktach naszego myślenia.
      
   3. Aktów woli nie podobna sprowadzić do rzędu ślepych instynktów ani uważać za wytwór mechanicznych ruchów, jakie się dokonują w naszym organizmie. Jest w nas coś, co złe popędy potrafi okiełznać i zaprząc w rydwan służby Bogu i własnemu uświęceniu. Nie może tego czynić ciało, bo wówczas poskramiałoby samo siebie. A więc działa tu siła od ciała niezależna i od niego wyższa - substancjalna dusza.
      
   4. Przemiana materii. Jest faktem stwierdzonym, że w ciele ludzkim odbywa się w ciągu życia ustawiczna przemiana materii. W organizmie nie ma ani jednej komórki z tych, które w nim były przed 7-10 latami. Gdyby człowiek nie posiadał przy tej przemianie pierwiastka duchowego, jednoczącego wszystkie okresy życia w świadomą całość, to nie miałby w starości żadnych wspomnień z lat dziecięcych lub z wieku dojrzałego. A jednak nasze "ja", nasza jaźń nigdy się nie zmienia i towarzyszy wszystkiemu. To dusza, stojąca ponad przemianą materii, utrzymuje ścisły związek świadomości w rozmaitych okresach życia ludzkiego.
2. Dusza ludzka jest niematerialna. Dusza ludzka w swej działalności posługuje się ciałem, a przede wszystkim mózgiem, i dlatego jej praca zależna jest od stanu ciała i mózgu. Jeśli ciało i mózg prawidłowo funkcjonują, to i praca duszy odbywa się wzorowo. Kiedy zaś ciało ulegnie chorobie, lub mózg jest rozstrojony, zmęczony, to wszystkie te braki wpłyną ujemnie na działalność duszy. Ciało jednak nie jest podstawą myślenia i woli, gdyż obie te władze wymagają wyższej podstawy i przyczyny duchowej.
   Dla wyjaśnienia stosunków duszy do ciała doskonale nadaje się porównanie między artystą a instrumentem. Artysta może grać na instrumencie, dopóki ten jest nie uszkodzony. Podobnie rzecz się ma z duszą, ludzką. O ile jednak w mózgu przestaną funkcjonować tkanki nerwowe i komórki mózgowe zawieszą swą działalność, to i działalność duszy w owym rozkładającym się mózgu musi oczywiście ustać. Ale to nie znaczy, że dusza ma zginąć, tak, jak zepsucie instrumentu nie oznacza jeszcze śmierci artysty.
   
3. Dusza ludzka jest istotą duchową, bo zjawiska odbywające się w mózgu, nie są przyczyną zjawisk psychicznych, lecz tylko ich niezbędnym warunkiem. Duchowość duszy ludzkiej stwierdzają czynności rozumu i woli.

1. Zdolność myślenia. Poznanie, jakim jest obdarzone zwierzę, nie wychodzi poza zmysły i jest przez nie ograniczone. Tak np. zwierzę poznaje swego pana, to drzewo, te drzwi. Człowiek rozpoczyna swe poznanie również od zmysłów, ale posiada ponadto zdolność myślenia. Przez tę zdolność człowiek poznaje nie tylko poszczególne przedmioty, lecz ma możność uogólnienia poszczególnych wrażeń zmysłowych, wyprowadzenia z nich wniosków ogólnych. Człowiek nie tylko spostrzega dany przedmiot, np. ten dom, to drzewo, lecz nadto, oddzielając poszczególne cechy od dawnego przedmiotu przenosi je na inne przedmioty i wyrabia sobie pojęcia ogólne domu, drzewa itp.
   Słowem, człowiek tworzy pojęcie, z pojęć powstają sądy, a z sądów wypływają wnioski. Ta zdolność przekształcania wrażeń zmysłowych w pojęcia, pojęć w sądy i wnioski dowodzi niezbicie duchowości duszy ludzkiej.
   
2. Mowa ludzka jest pierwszym następstwem zdolności myślenia, a więc i duchowości duszy. Pojęciom, wytworzonym przez duszę, nadajemy odpowiednie wyrazy, z wyrazów powstają zdania. Człowiek posiada zdolność wypowiedzenia swych myśli za pomocą słów i zdań, co stanowi mowę, która całkowicie zależy od istnienia pojęć. I to właśnie jest przyczyną, iż zwierzęta nie umieją mówić, chociaż nie wszystkim brak narządów, potrzebnych do wydawania artykułowanych głosów. Papugi potrafią powtarzać słowa ludzkie i całe zdania, lecz nigdy nie rozumieją ich znaczenia i dlatego nie tworzą same nowych zdań ani słów. Słusznie przeto słynny lingwista Max Muller mógł powiedzieć: ,,Mowa jest naszym Rubikonem i żadne zwierzę nie śmie go przekroczyć".
   
3. Postęp. Od zdolności tworzenia pojęć, sądów i wniosków, zależy cały postęp ludzkości w naukach, sztukach i wynalazkach. Człowiek myślący czyni ustawiczne postępy w swym poznaniu, pogłębia je i rozszerza. Człowiek udoskonala swe życie, ubranie, mieszkanie, pożywienie i narzędzia pracy - ulepsza komunikację, odkrywa rzeczy nieznane. Tymczasem w życiu zwierząt nie widzimy żadnego postępu, żadnej kultury, żadnych ulepszeń. To dążenie do postępu jest nowym dowodem, że dusza ludzka jest istotą duchową.
   Zwierzęta posiadają zdolność poznania zmysłowego, są obdarzone pamięcią i instynktem, z pomocą którego wykonują podziwu godne czynności (np. budowa uli, gniazd, gromadzenie żywności na zimę). Atoli instynkt pobudza do działania zgodnego z celem, dla którego jest dany jedynie wówczas, kiedy zwierzę żyje w warunkach normalnych, natomiast staje się ślepym popędem, skoro te warunki ulegną zmianie.
   Tak np. muchy i komary lecą do światła na własną zgubę; bydło rzuca się w ogień w czasie pożaru; bobry, zamknięte w klatkach budują sobie domki, jak gdyby były im potrzebne itd. Zwierzęta nie umieją używać narzędzi zrobionych przez człowieka, nie mogą pojąć rzeczy najprostszych, chociaż w wielu wypadkach wydają się zdolne do bystrego rozumowania. Najzmyślniejszy np. pies nie będzie dokładał drew do ognia, przy którym się grzeje. Nigdy nie objawia się u zwierząt owo zainteresowanie się otaczającym światem, związkami przyczynowymi itd., które budzi się u dzieci, skoro tylko zaczną myśleć.
   Jeśli częstokroć podziwiamy wytresowane zwierzęta i ich naturalną zmyślność, z jaką wykonują pewne czynności, to możemy sobie to wszystko wyjaśnić przez instynkt, kojarzenie wrażeń i pamięć zmysłową. Nigdy jednak zwierzę z przesłanek nie wyprowadzi wniosku, nie wyda prawdziwego, na spostrzeżeniach opartego sądu.

1. Dowody z Pisma Św. Dusza ludzka jest obdarzona wolną wolą, a czynności woli wykazują również duchowość duszy ludzkiej. Pismo Św. stwierdza wolność człowieka, nazywając błogosławionym tego, "który mógł zgrzeszyć, a nie zgrzeszył, uczynić źle, a nie uczynił" (Eklezj. 31, 30). "Położył przed cię wodę i ogień, do czego chcesz, ściągnij rękę twoją. Przed człowiekiem żywot i śmierć, dobre i złe: co się mu podoba, będzie mu dano" (Ekl. 15, 17).
   
2. Dowody rozumowe:
   Pożądanie rzeczy duchowych. Człowiek pożąda nie tylko rzeczy materialnych, ale i duchowych jak: wiedza, sława, cnota itp. Mogą one dla niego stanowić przedmiot największej radości i zadowolenia. Byłoby to niemożliwe, gdyby dusza ludzka była materialna i zależna tylko od zmysłów. Dlatego dla zwierząt te dobra duchowe nie istnieją; zwierzę o nich nie wie i do nich nie dąży.
   Wolny wybór. Wola ludzka jest wolna. Nie znaczy to, jakoby człowiek mógł się zdecydować na coś bez żadnej zewnętrznej lub wewnętrznej pobudki. Wola zawsze kieruje się pewnymi pobudkami, np. idzie za racją rozumową, za głosem sumienia, ale żadna pobudka nie jest tak silną, żeby ją zmusiła do takiego a nie innego wyboru. Zawsze mamy świadomość, że od nas zależy wybór między pobudkami. Pobudki mogą być równie silne. W tym wypadku wola jednej z nich daje pierwszeństwo. O ile są nierówne, wola może wybrać i często wybiera to, ku czemu ją skłania słabsza pobudka.
   Zwierzę nie działa nigdy swobodnie, lecz w całej swej działalności jest zależne od swego instynktu, skutkiem czego nie może się oprzeć działającym nań wrażeniom.
   Ta więc zdolność, dzięki której człowiek może stłumić w sobie pożądania zmysłowe i pójść dobrowolnie w służbę wyższych duchowych ideałów, świadczy, że człowiek posiada duszę duchową.