Czas Wielkiego Postu
1. Objaśnienie dogmatyczne.
Czas Siedemdziesiątnicy przypomniał nam, że człowiek po upadku musi łączyć się w duchu pokuty z dziełem Odkupienia, dokonanym przez Mesjasza. Czas Wielkiego Postu, przez post i praktyki pokutne, da nam jeszcze większą możność łączenia się z nim. Liturgia Wielkopostna, przepełniona naukami Mistrza, tchnąca duchem pokuty, miała niegdyś za główne zadanie pouczać katechumenów i wzbudzać uczucie skruchy w pokutnikach publicznych, którzy pragnęli zmartwychwstać wraz z Jezusem w Wielką Sobotę przez Sakrament Pokuty, podobnie jak katechumeni przez Chrzest. - Obie te myśli rozwijać będzie Kościół przez cały ciąg Wielkiego Postu, ukazując nam pod figurą niewiernych Żydów, grzeszników, którzy jedynie uczestnicząc w Poście Jezusa mogą powrócić do Boga. (Ewangelia z pierwszej niedzieli). W duszach pogan, powołanych na miejsce ludu wybranego, każe nam podziwiać skutki Sakramentu Odrodzenia, czyli Chrztu, (Ewangelia z drugiej i trzeciej niedzieli) oraz Sakramentu Eucharystii. (Ewangelia z czwartej niedzieli).
W Oficjum czytamy lekcje ze Starego Testamentu: Ezaw (drugi tydzień) jest figurą Żydów, którzy odstąpili nam swe prawo starszeństwa. Józef wyobraża Chrystusa Pana, który odepchnięty przez swoich, przyniósł zbawienie poganom, podobnie jak ów Patriarcha sprzedany przez swych braci, ocalił Egipt (trzeci tydzień). W Mojżeszu (czwarty tydzień), który wyzwala Izraela z niewoli, widzimy figurę Jezusa-Odkupiciela. Liturgia Wielkopostna naucza też nas przez usta Izajasza, Jeremiasza i innych Proroków Starego Testamentu. - W Nowym przemawia do nas Św. Paweł, którego Listy w te cztery niedziele są niejako echem Ewangelii.
"Zachowywanie Wielkiego Postu, mówi Ojciec Św., Benedykt XIV, jest węzłem, który trzyma społeczność wiernych. Przezeń odróżniamy się od nieprzyjaciół Krzyża Chrystusowego, przezeń odwracamy bicze Bożej zapalczywości, przezeń wzmocnieni co dnia pomocą niebieską, uzbrajamy się przeciwko księciu ciemności. Gdyby zachowywanie Wielkiego Postu miało się rozluźnić, byłoby to z umniejszeniem chwały Bożej na szkodę religii katolickiej, na zgubę dusz chrześcijańskich. Wątpić też nie należy, iż zaniedbanie tego obyczaju stałoby się źródłem klęsk dla narodu, niepowodzeń w sprawach społecznych nieszczęść dla poszczególnych jednostek".
2. Objaśnienie historyczne.
Liturgia Wielkopostna ukazuje nam Jezusa w Jego pracy apostolskiej.
Rok pierwszy: Chrystus Pan spędził pierwsze 40 dni poszcząc na pustyni na północny-wschód od Betanii. Następnie powołuje pierwszych uczniów i udaje się z nimi do Galilei, skąd powraca do Jeruzalem na pierwsze Święto Paschy i wypędza kupczących ze świątyni. Przez kilka miesięcy opowiada słowo Boże w Judei, po czym opuszcza ją i w Sichem nawraca Samarytankę, a w Nazaret każe w Synagodze. Stąd udaje się do Kafarnaum i obchodzi całą Galileę.
Rok drugi: Jezus powraca do Jeruzalem, gdzie obchodzi drugie święto Paschy i uzdrawia paralityka z nad sadzawki Betsaida. Odchodzi do Galilei, gdzie wygłasza kazanie na górze (góra Kurum-Hattin). W Kafarnaum uzdrawia sługę setnika, po czym wskrzesza syna wdowy z Naim. Następnie w dalszym ciągu naucza w Galilei, skąd udaje się do Betsaidy Julijskiej, leżącej w Perei. W okolicy tego miasta następuje cudowne rozmnożenie chleba. W drodze powrotnej do Kafarnaum, chodzi po wodach jeziora Genezaret.
Rok trzeci: Jezus obchodzi okolice Tyru i Sydonu, dokąd podążyli za Nim Jego nieprzyjaciele. Przechodząc koło Sarepty, wysłuchuje prośby niewiasty Chananejskiej. Przechodząc przez Cezareę Filipową powraca do Galilei i tu przemienia się wobec uczniów na górze Tabor. W Kafarnaum uczy Apostołów, jakie być powinno prawdziwe miłosierdzie, a następnie udaje się do Jeruzalem na Święto Namiotów. Zawstydza tu Żydów, którzy Go oskarżają o pogwałcenie Szabbatu, przebacza niewieście grzesznicy, naucza w Świątyni, i uzdrawia ślepo narodzonego. Po krótkim pobycie w Galilei, Jezus idzie do Perei, gdzie przywraca mowę niememu i tłumaczy, że Jonasz jest figurą Jego zmartwychwstania. Udaje się do Jerozolimy na Święto poświęcenia świątyni, po czym powraca do Perei i tu wygłasza przypowieść o synu marnotrawnym i o złym bogaczu. Wezwany do Betanii, wskrzesza Łazarza. Stąd idzie do Efrem, zbliżając się do Jerozolimy, przepowiada swoją rychłą śmierć. Tu po raz drugi wypędza kupczących ze świątyni, wygłasza przypowieść o złych oraczach, i piętnuje obłudę Faryzeuszów. Patrząc z góry Oliwnej na Jeruzalem, gdzie w trzy dni później miał być ukrzyżowany, mówi Jezus o sądzie ostatecznym, który na wieki rozdzieli dobrych od złych.
3. Objaśnienie liturgiczne.
Czas Wielkiego Postu składa się z dwóch części, z których pierwsza zaczyna się w Środę Popielcową, a kończy się w Niedzielę Męki Pańskiej, zwaną Czarną niedzielą. Druga część Wielkiego Postu, "Czas Męki", obejmuje ostatnie dwa tygodnie przed Wielkanocą. Odrzuciwszy cztery niedziele Wielkiego Postu, oraz niedzielę Męki Pańskiej, oraz Palmową, otrzymamy 36 dni Postu, do których dodajemy cztery dni poprzedzające Wielki Post, aby otrzymać liczbę 40 dni "której prawo i Prorocy dali początek, a sam Chrystus uświęcił".
Każda Msza Wielkiego Postu ma swoją stację. Papież celebrował uroczystą Mszę św. kolejno w ciągu roku we wszystkich wielkich Bazylikach i 25 kościołach parafialnych, a także w kilku innych świątyniach w Rzymie, w otoczeniu duchowieństwa i ludu, co nazywano : "odbywać Stacje". Nazwa ta, która do dziś pozostała w Mszale, przypomina nam, że Rzym jest ośrodkiem życia katolickiego, a także stawia przed oczyma obrzęd liturgiczny przeszło dwunastowiekowy i niegdyś bardzo uroczysty. Wielki Post, w czasie którego odprawia się codziennie Msza św. stacyjna jest jednym z najstarszych i najważniejszych czasów liturgicznych. Okres Świąt Bożych, poświęcony rozważaniu tajemnic życia Chrystusowego, wywiera codziennie w tym czasie bezpośredni wpływ na wiernych, podczas gdy w innych okresach w dni powszednie najczęściej przypadają uroczystości świętych. A ponieważ treścią życia chrześcijanina jest naśladowanie Chrystusa Pana, czas ten jest w szczególny sposób zbawienny dla naszych dusz.
Kościół umieścił w liturgii wielkopostnej święto Zwiastowania (25 marca), św. Józefa (19 marca) i uroczystość św. Macieja (24 lutego) tylko z powodu wielkiej ich wagi. A chociaż z biegiem wieków zostały dodane i inne uroczystości ku czci Świętych, jest w duchu tego okresu, aby Msze ferialne miały pierwszeństwo przed Mszą świąteczną, o ile ta nie jest pierwszej lub drugiej klasy. Żądał tego św. Pius X w bulli "Divino afflatu". Oficjalną Mszą dla kapituł przez cały Wielki Post jest Msza ferialna w szatach fioletowych, toteż nawet na Zwiastowanie, uroczystości św. Józefa i św. Macieja, oraz w inne uroczystości pierwszej i drugiej klasy, oprócz Mszy świątecznej, odprawia się zawsze w katedrach i kolegiatach Mszę ferialną, aby nie przerywać przygotowania do Wielkanocy. Duch pokuty, charakteryzujący czas Siedemdziesiątnicy, w Czasie Wielkiego Postu wzmaga się jeszcze bardziej. Toteż Kościół nie tylko znosi "Gloria" i "Alleluja" i odziewa kapłanów w szaty fioletowe w czasie tej "świętej czterdziestnicy", ale i zdejmuje z diakonów dalmatyki, a z subdiakonów tunicelle, które to szaty są symbolem radości. Nakazuje także milczenie organom. Po modlitwie "Pokomunii " kapłan odmawia Modlitwę nad ludem, poprzedzoną wołaniem pełnym pokory: "Ukorzcie głowy wasze przed Panem."
1. Objaśnienie dogmatyczne.
Czas Siedemdziesiątnicy przypomniał nam, że człowiek po upadku musi łączyć się w duchu pokuty z dziełem Odkupienia, dokonanym przez Mesjasza. Czas Wielkiego Postu, przez post i praktyki pokutne, da nam jeszcze większą możność łączenia się z nim. Liturgia Wielkopostna, przepełniona naukami Mistrza, tchnąca duchem pokuty, miała niegdyś za główne zadanie pouczać katechumenów i wzbudzać uczucie skruchy w pokutnikach publicznych, którzy pragnęli zmartwychwstać wraz z Jezusem w Wielką Sobotę przez Sakrament Pokuty, podobnie jak katechumeni przez Chrzest. - Obie te myśli rozwijać będzie Kościół przez cały ciąg Wielkiego Postu, ukazując nam pod figurą niewiernych Żydów, grzeszników, którzy jedynie uczestnicząc w Poście Jezusa mogą powrócić do Boga. (Ewangelia z pierwszej niedzieli). W duszach pogan, powołanych na miejsce ludu wybranego, każe nam podziwiać skutki Sakramentu Odrodzenia, czyli Chrztu, (Ewangelia z drugiej i trzeciej niedzieli) oraz Sakramentu Eucharystii. (Ewangelia z czwartej niedzieli).
W Oficjum czytamy lekcje ze Starego Testamentu: Ezaw (drugi tydzień) jest figurą Żydów, którzy odstąpili nam swe prawo starszeństwa. Józef wyobraża Chrystusa Pana, który odepchnięty przez swoich, przyniósł zbawienie poganom, podobnie jak ów Patriarcha sprzedany przez swych braci, ocalił Egipt (trzeci tydzień). W Mojżeszu (czwarty tydzień), który wyzwala Izraela z niewoli, widzimy figurę Jezusa-Odkupiciela. Liturgia Wielkopostna naucza też nas przez usta Izajasza, Jeremiasza i innych Proroków Starego Testamentu. - W Nowym przemawia do nas Św. Paweł, którego Listy w te cztery niedziele są niejako echem Ewangelii.
"Zachowywanie Wielkiego Postu, mówi Ojciec Św., Benedykt XIV, jest węzłem, który trzyma społeczność wiernych. Przezeń odróżniamy się od nieprzyjaciół Krzyża Chrystusowego, przezeń odwracamy bicze Bożej zapalczywości, przezeń wzmocnieni co dnia pomocą niebieską, uzbrajamy się przeciwko księciu ciemności. Gdyby zachowywanie Wielkiego Postu miało się rozluźnić, byłoby to z umniejszeniem chwały Bożej na szkodę religii katolickiej, na zgubę dusz chrześcijańskich. Wątpić też nie należy, iż zaniedbanie tego obyczaju stałoby się źródłem klęsk dla narodu, niepowodzeń w sprawach społecznych nieszczęść dla poszczególnych jednostek".
2. Objaśnienie historyczne.
Liturgia Wielkopostna ukazuje nam Jezusa w Jego pracy apostolskiej.
Rok pierwszy: Chrystus Pan spędził pierwsze 40 dni poszcząc na pustyni na północny-wschód od Betanii. Następnie powołuje pierwszych uczniów i udaje się z nimi do Galilei, skąd powraca do Jeruzalem na pierwsze Święto Paschy i wypędza kupczących ze świątyni. Przez kilka miesięcy opowiada słowo Boże w Judei, po czym opuszcza ją i w Sichem nawraca Samarytankę, a w Nazaret każe w Synagodze. Stąd udaje się do Kafarnaum i obchodzi całą Galileę.
Rok drugi: Jezus powraca do Jeruzalem, gdzie obchodzi drugie święto Paschy i uzdrawia paralityka z nad sadzawki Betsaida. Odchodzi do Galilei, gdzie wygłasza kazanie na górze (góra Kurum-Hattin). W Kafarnaum uzdrawia sługę setnika, po czym wskrzesza syna wdowy z Naim. Następnie w dalszym ciągu naucza w Galilei, skąd udaje się do Betsaidy Julijskiej, leżącej w Perei. W okolicy tego miasta następuje cudowne rozmnożenie chleba. W drodze powrotnej do Kafarnaum, chodzi po wodach jeziora Genezaret.
Rok trzeci: Jezus obchodzi okolice Tyru i Sydonu, dokąd podążyli za Nim Jego nieprzyjaciele. Przechodząc koło Sarepty, wysłuchuje prośby niewiasty Chananejskiej. Przechodząc przez Cezareę Filipową powraca do Galilei i tu przemienia się wobec uczniów na górze Tabor. W Kafarnaum uczy Apostołów, jakie być powinno prawdziwe miłosierdzie, a następnie udaje się do Jeruzalem na Święto Namiotów. Zawstydza tu Żydów, którzy Go oskarżają o pogwałcenie Szabbatu, przebacza niewieście grzesznicy, naucza w Świątyni, i uzdrawia ślepo narodzonego. Po krótkim pobycie w Galilei, Jezus idzie do Perei, gdzie przywraca mowę niememu i tłumaczy, że Jonasz jest figurą Jego zmartwychwstania. Udaje się do Jerozolimy na Święto poświęcenia świątyni, po czym powraca do Perei i tu wygłasza przypowieść o synu marnotrawnym i o złym bogaczu. Wezwany do Betanii, wskrzesza Łazarza. Stąd idzie do Efrem, zbliżając się do Jerozolimy, przepowiada swoją rychłą śmierć. Tu po raz drugi wypędza kupczących ze świątyni, wygłasza przypowieść o złych oraczach, i piętnuje obłudę Faryzeuszów. Patrząc z góry Oliwnej na Jeruzalem, gdzie w trzy dni później miał być ukrzyżowany, mówi Jezus o sądzie ostatecznym, który na wieki rozdzieli dobrych od złych.
3. Objaśnienie liturgiczne.
Czas Wielkiego Postu składa się z dwóch części, z których pierwsza zaczyna się w Środę Popielcową, a kończy się w Niedzielę Męki Pańskiej, zwaną Czarną niedzielą. Druga część Wielkiego Postu, "Czas Męki", obejmuje ostatnie dwa tygodnie przed Wielkanocą. Odrzuciwszy cztery niedziele Wielkiego Postu, oraz niedzielę Męki Pańskiej, oraz Palmową, otrzymamy 36 dni Postu, do których dodajemy cztery dni poprzedzające Wielki Post, aby otrzymać liczbę 40 dni "której prawo i Prorocy dali początek, a sam Chrystus uświęcił".
Każda Msza Wielkiego Postu ma swoją stację. Papież celebrował uroczystą Mszę św. kolejno w ciągu roku we wszystkich wielkich Bazylikach i 25 kościołach parafialnych, a także w kilku innych świątyniach w Rzymie, w otoczeniu duchowieństwa i ludu, co nazywano : "odbywać Stacje". Nazwa ta, która do dziś pozostała w Mszale, przypomina nam, że Rzym jest ośrodkiem życia katolickiego, a także stawia przed oczyma obrzęd liturgiczny przeszło dwunastowiekowy i niegdyś bardzo uroczysty. Wielki Post, w czasie którego odprawia się codziennie Msza św. stacyjna jest jednym z najstarszych i najważniejszych czasów liturgicznych. Okres Świąt Bożych, poświęcony rozważaniu tajemnic życia Chrystusowego, wywiera codziennie w tym czasie bezpośredni wpływ na wiernych, podczas gdy w innych okresach w dni powszednie najczęściej przypadają uroczystości świętych. A ponieważ treścią życia chrześcijanina jest naśladowanie Chrystusa Pana, czas ten jest w szczególny sposób zbawienny dla naszych dusz.
Kościół umieścił w liturgii wielkopostnej święto Zwiastowania (25 marca), św. Józefa (19 marca) i uroczystość św. Macieja (24 lutego) tylko z powodu wielkiej ich wagi. A chociaż z biegiem wieków zostały dodane i inne uroczystości ku czci Świętych, jest w duchu tego okresu, aby Msze ferialne miały pierwszeństwo przed Mszą świąteczną, o ile ta nie jest pierwszej lub drugiej klasy. Żądał tego św. Pius X w bulli "Divino afflatu". Oficjalną Mszą dla kapituł przez cały Wielki Post jest Msza ferialna w szatach fioletowych, toteż nawet na Zwiastowanie, uroczystości św. Józefa i św. Macieja, oraz w inne uroczystości pierwszej i drugiej klasy, oprócz Mszy świątecznej, odprawia się zawsze w katedrach i kolegiatach Mszę ferialną, aby nie przerywać przygotowania do Wielkanocy. Duch pokuty, charakteryzujący czas Siedemdziesiątnicy, w Czasie Wielkiego Postu wzmaga się jeszcze bardziej. Toteż Kościół nie tylko znosi "Gloria" i "Alleluja" i odziewa kapłanów w szaty fioletowe w czasie tej "świętej czterdziestnicy", ale i zdejmuje z diakonów dalmatyki, a z subdiakonów tunicelle, które to szaty są symbolem radości. Nakazuje także milczenie organom. Po modlitwie "Pokomunii " kapłan odmawia Modlitwę nad ludem, poprzedzoną wołaniem pełnym pokory: "Ukorzcie głowy wasze przed Panem."
O. G. Lefebvre OSB